Najprościej ujmując, biomasą nazywamy każdą masę, z której zbudowane są organizmy żywe. Świat zbudowany jest z materii, która posiada swoją masę, a tą materię która buduje organizmy żywe nazywamy biomasą.
Biomasa podlega specjalnym podziałom na kategorie. Podstawową formą podziału jest tu najprostszy podział organizmów żywych, czyli podział na faunę i florę. Pierwszy podział biomasy wygląda następująco:
- biomasa fauny (zwierząt), czyli zoomasa
- biomasa flory (roślin), którą nazywamy fito masą
- biomasa mikroorganizmów
Następnym podziałem biomasy jest podział obejmujący ekosystemy, w których dane organizmy korelują ze sobą. Wyróżniamy tu ogólną biomasę biocenozy, na którą składa się suma materii pochodzącej z biomasy producentów, destruentów oraz konsumentów. Finalna ilość biomasy danej biocenozy ściśle zależy od wyniku produkcji biologicznej wszystkich zawartych w niej jednostek. Ostateczny wynik produkcji określają więc producenci, którzy generują biomasę przy użyciu zjawiska fotosyntezy oraz reducenci i konsumenci, którzy przetwarzają materię wytworzoną przez producentów.
Kolejnym podziałem biomasy jest jej stan. W zależności od zawartości wody jest to:
- biomasa świeża (całkowita masa organizmu)
- biomasa sucha (po zmniejszeniu lub usunięciu zawartości wody)
Biomasa mierzy się wagowo lub używając jednostek energii. (Przykładowo, światowa produkcja biomasy na lądzie wynosi około 160 gigaton, a roczna produkcja energii przy wykorzystaniu biomasy wynosi około 55 EJ).
Dzięki wykonywaniu pomiarów biomasy możliwe jest wyliczenie produktywności wszystkich części składowych biosfer.
Biomasa od zarania dziejów wykorzystywana jest przez człowieka do licznych celów. Była ona najczęściej używanym, niezbędnym budulcem i źródłem energii. Wykorzystywana była i jest na szeroką skalę: od dostarczania ludzkości schronienia, broni, ciepła czy pożywienia, po energię elektryczną, od której obecnie świat się całkowicie uzależnił.
Jedną z najszlachetniejszych i najstarszych form biomasy, której należy się szczególny szacunek jest drewno. Do początków XX wieku było ono podstawowym surowcem wykorzystywanym do wytwarzania energii. Drewno zostało oczywiście wyparte przez paliwa kopalne, ale mimo wszystko nadal jest to niezbędny surowiec używany w wielu dziedzinach przemysłu.
Biomasa na samym początku łańcucha procesów jej powstawania, kumuluje energię słońca dzięki wspomnianemu wcześniej zjawisku fotosyntezy. Dalsza część to najzwyklejsze ścieżki łańcucha pokarmowego. Energię zmagazynowaną w biomasie można uwolnić i wykorzystać. W większości przypadków uwalnia się ją w procesie spalania, dzięki czemu uzyskuje się energię cieplną, którą z kolei łatwo przekuć na inne jej formy.
Surowa biomasa (surowiec) sama z siebie może stanowić źródło energii, jednak często poddawana jest różnym procesom fizycznym, biochemicznym czy chemicznym, mających na celu uzdatnienie jej specjalnie pod kątem produkcji energii. Każda używana pod kątem energetycznym forma biomasy nazywana jest biopaliwem.